Zowel van onderop als van bovenaf wordt gewerkt aan een duurzame samenleving. Op de bijeenkomst 'Bouwen aan duurzame coalities' op woensdag 2 oktober in Assen kwamen gemeenteambtenaren bij elkaar om te bekijken hoe zij in hun gemeente profijt kunnen hebben van de energieke samenleving. De bijeenkomst werd georganiseerd door Klimaatverbond, Platform31, Gemeenten voor Duurzame ontwikkeling en Agentschap NL.

Dat burgerinitiatieven niet meer weg te denken zijn, blijkt uit een korte inventarisatie in de zaal: van de achttien aanwezige gemeenten zijn er maar drie die geen lokale energiecooperatie hebben. Naar schatting zijn het er al een kleine 400 in Nederland. Van bovenaf zijn er in het SER akkoord mogelijkheden gecreëerd voor eigen energieopwekking door cooperaties met 7,5 cent per kilowattuur korting op de energiebelasting voor leden. Ook zijn er nieuwe EU-ondersteuningsmaatregelen in de maak. Daarvoor is het voor gemeenten van belang lid te worden van het Burgemeestersconvenant, om in gezamenlijkheid met andere Europese burgemeesters vinger aan de pols te hebben in Brussel.   

Net zoals bij de onderhandelingen over het SER akkoord, zijn er ook binnen gemeenten veel verschillende partijen met verschillende belangen. "Leer die partijen kennen, hun positie, acties, belangen en rol", zei consultant Henk Diepenmaat die een workshop begeleidde. "Maak om te beginnen een koffielijst van partijen en individuen in je gemeente die relevant zijn bij een energietransitie. Daarna volgt een PAIR analyse." Dat bleek nog niet eenvoudig. "We hebben zo al dertig relevante partijen, en we zijn er nog lang niet", zei een aanwezige ambtenaar.

Toch kunnen ook lokale overheden niet zonder goede kennis van hun inwoners, organisaties en bedrijven. "We zitten nu in het tijdperk van het samenwerken met veel verschillende stakeholders, na het tijdperk van informeren en stimuleren volgens People, Planet en Profit principes en daarvoor het tijdperk van Wet- en regelgeving."

Sebastiaan van t Erve van Gemeenten voor Duurzame ontwikkeling waarschuwde: "Als gemeenten niet het politieke risico aangaan van het loslaten van portefeuilles en het kijken naar het gemeenschappelijk lange termijn belang, worden ze ingehaald door de zelf organiserende samenleving. De politiek verliest zijn bestaansrecht." Schrijfster Yvonne Zonderop van Polderen 3.0: "Houd contact met burgers, laat zien wat je doet. Anders pikken burgers het niet meer."

Positieve voorbeelden van samenwerking waren er. Esther de Jong uit Assen heeft samen met buurtgenoten en ondersteund door de gemeente succesvol een duurzaam renovatieproject geleid. 50 van de 124 woningen in Amelterhout zijn voorzien van isolatie. De gemeente heeft alleen geinvesteerd in onafhankelijk advies en financiele ondersteuning van communicatie en een feestje. Thijs de la Court, wethouder van de gemeente Lochem: "We zijn vanuit de gemeente al heel blij met een respons van 15 procent als we iets inzetten. De crux is dus de handen ineen te slaan met een burgerbeweging."

Gemeenten hebben vaak behoefte aan ondersteuning van de transitie: wat moeten zij doen en wanneer? Het Klimaatverbond reikt samen met andere partijen gemeenten hierbij de hand. Dit is ook onderdeel van het energieakkoord.