“We willen wel, maar nog niet vandaag. Regels veranderen, dat werkt echt”, is de boodschap die gedragswetenschapper Reint Jan Renes aan minister Cora van Nieuwenhuizen (IenW) en de andere 400 aanwezigen van het Nationaal Congres Klimaatadaptatie meegeeft. Het congres dat in de gemeente Delft werd georganiseerd door de Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS) was de opvolger van het Congres Hittestress (Den Bosch).

Meer verdieping bij lopende programma’s

Madeleen Helmer was net als vorig jaar namens Klimaatverbond Nederland als projectleider betrokken bij het Nationaal Congres Klimaatadaptatie. Zij blikt tevreden terug op het onlangs gehouden congres: “Je zag het al toen mensen binnenkwamen: ze hadden zin in deze dag. Je weet nooit precies met welke verwachtingen mensen komen, maar het aanbod was gericht op meer verdieping van lopende programma’s. De proeftuin hitte en gezondheid sloot bijvoorbeeld perfect aan bij behoeftes in de uitvoering. Dat gold ook voor het thema ‘hoe doe je een risicodialoog’. Een totaal nieuw thema, zoals de vergeten koeltevraag bij de energietransitie, was ook ‘hot’.”

Veel interesse uit verschillende domeinen voor klimaatadaptatie

Helmer constateert nog een ander belangrijk gegeven als het over klimaatadaptatie gaat: “Behalve het aankaarten van interessante en urgente thema’s binnen klimaatadaptatie slagen we er ook in om professional uit veel verschillende domeinen, dus niet alleen ruimtelijke ordening en water, naar het congres te trekken. Dat brengt hele interessante ontmoetingen en gesprekken. Verder vinden mensen die vaak in hun eentje of met een klein clubje aan het werk zijn, het best fijn om ‘lotgenoten’ te ontmoeten en ervaringen te delen. Daar krijgt iedereen energie van.”

De vergeten koeltevraagstuk in de energietransitie

Een andere taak op het Nationaal Congres Klimaatadaptatie was weggelegd voor kwartiermaker Jan Engels van Klimaatverbond Nederland. Hij verzorgde de workshop “De vergeten koeltevraag in de energietransitie”.

“In het plenaire deel was al even aandacht voor dit thema. Hittestress is inmiddels bekend. De hittestress leidt echter ook tot een behoefte aan actieve koeling, bijvoorbeeld met airco’s. Koeling vergt energie, en als we niets doen komt deze energiebehoefte bovenop de bestaande energievraag. Daardoor worden de klimaatdoelen alleen maar lastiger te realiseren. Samen met Froukje de Vries van de Hogeschool van Amsterdam hebben wij aan een breed geïnteresseerd publiek aangetoond dat:

  1. Lokale overheden nog geen beleid hebben op dit thema;
  2. Dat het thema urgent is gezien de RES-sen en warmteplannen die gemeenten moeten maken;
  3. Dat het thema relevant is: bij de huidige EPC-norm van 0,4 is de energiebehoefte van een huishouden vrijwel gelijk verdeeld over tapwater, verwarming en koeling;

Tijd is voor een paradigmashift

Dat geeft aan dat het tijd is voor een paradigmashift: de energietransitie in woningen gaat niet exclusief over verwarming, maar over verwarming én koeling. Net zoals we sinds de afgelopen hete en droge zomer snappen dat we in tijden van overschot water moeten opslaan en vasthouden, geldt dat ook voor warmte: het overschot aan warmte in de zomer zullen we moeten gaan bufferen. Daarmee kunnen we én koelen in die steeds hetere periode én verminderen we de netto energievraag ten behoeve van verwarming”.

In de praktijk werkt het anders

Tijdens de workshop werd door deelnemers betoogd dat er prima technieken zijn om de warmte- en koeltebehoefte beter in balans te brengen. “Dat kan wel zo zijn, maar in de praktijk werkt het anders”, zo vertelde een andere deelnemer: “Onze woningcorporatie heeft onze woningen ‘verduurzaamd’. Wij hadden een hele fijne woning, maar nu is het er zomers niet te harden”. Deze reactie kreeg o.a. bijval van gemeenteambtenaren die zien dat ook in hun gemeente de koeltebehoefte echt nog een blinde vlek is.

Doel was om bij dit congres het thema onder de aandacht te brengen, met elkaar hierover in gesprek te gaan en het op de beleidsagenda te krijgen. Jan Engels: “Ik denk dat we daarin meer dan geslaagd zijn!”, aldus Jan Engels.

Meer samenwerking nodig om koeltevraag op te lossen

Als het gaat om de koeltevraag pleit Stephan Brandligt, voorzitter van Klimaatverbond Nederland en wethouder in de gemeente Delft, voor nog meer overleg tussen samenwerkende partijen. “Hoe gaan we om met de behoefte om te koelen tijdens warme dagen? We willen liever geen airco’s, maar wat dan wel? Daar moeten we met z’n allen over nadenken. Een groen dak wordt maximaal 35 graden in de brandende zon; een zwart dak kan wel 80 graden worden. Hier en daar denkt een gemeente na over de koeltevraag.” Dat denkwerk waarop Brandligt doelt, blijk echter nog lang niet afdoende volgens dit onderzoek van Klimaatverbond Nederland. “Er moet nog een enorme slag geslagen worden!”

Interesse voor klimaatadaptatie wekt enthousiasme voor actie

Terugblikkend op het hele congres, waar ook thema’s als hitte, allergieën, gedrag, risicodialogen, huidkanker een plek hadden in het dagprogramma, is de organisatie meer dan tevreden. De interesse voor klimaatadaptatie is groot en daarmee de erkenning voor urgent beleid. Dagvoorzitter Helga van Leur benoemde het belang van dit soort congressen: “Hier worden zaadjes geplant. Een aantal van die zaden komen nu al uit, zoals het Zonkrachtactieplan van het RIVM en maatschappelijke partners. Dit initiatief komt voort uit het Congres Hittestress.”

Klimaatadaptatiekaravaan door het hele land

Ook minister Cora van Nieuwenhuizen erkent het belang van zo’n congres: “Alle sectoren zijn aan de slag, van landbouw en natuur tot infrastructuur en gebouwde omgeving. En dat is goed om te zien. Er zijn risicodialogen, adaptatiedialogen, werkconferenties en grote bijeenkomsten in het hele land. Als een klimaatadaptatiekaravaan die door het land trekt. Dat is een ontzettend goede zaak.”

Ze zegt ook dat we nu flink aan de slag moeten “We moeten een nieuwe fase in: opschalen en versnellen. Klimaatbestendig bouwen en inrichten moet het nieuwe normaal worden”, aldus de minister, die tijdens het Tweede Kamercommissie op 20 juni jl. haar collega’s enthousiast vertelde over het congres.

 “Dit congres is wel een blijvertje!”, aldus een tevreden Madeleen Helmer tot slot.

Aftermovie National Congres Klimaatadaptatie 2019

Via deze link vindt u meer informatie over het Nationaal Congres Klimaatadaptatie, zoals de presentaties, een verslag, een foto-impressie en meer.