Het programma van de Green Deal Scholen is op de eindmeting na nagenoeg afgerond. Een nieuw initiatief gaat van start, want het werk is nog niet af. De intenties zijn goed, er is volop aandacht voor duurzaamheid bij schoolbesturen. De koplopers zijn uit de startblokken.nToch blijkt het niet zo eenvoudig om schaal te realiseren, volume te bereiken en een complex spelersveld grootschalig in beweging te krijgen richting realisatie van duurzaamheid.

De afgelopen jaren zijn goede stappen gezet en belangrijke lessen geleerd.

ntWat gaat goed?

Steeds meer gemeenten en schoolbesturen plannen de kwaliteitsverbetering van hun gebouwen. Ook duurzaamheid an sich heeft de wind in de rug. Gemeenten, schoolbesturen, omgevingsdiensten, inspecties, GGD’s en andere betrokken partijen weten elkaar beter te vinden. De koplopers zijn uit de startblokken, de eerste iconen zijn gerealiseerd. Ambassadeurs worden gehoord, er is sprake van voortgaande professionalisering op allerlei vlakken. De beschikbaarheid van informatie en kennis is (verder) verbeterd. Er worden eerste prestatiecontracten afgesloten, ook al gaat dat nog onwennig, en er is sprake van eerste voorzichtige innovatieprojecten. Er is een brede mix aan beleidsinstrumentarium voorhanden. Er lijkt sprake te zijn van een lichte rugwind. Dit gaat allemaal goed.

ntWat kan beter?

Het gewenste resultaat (duurzaam presterende onderwijsgebouwen) laat zich tot nu toe nog moeilijk organiseren, zo leert de staande praktijk. Kijken we iets dieper, dan valt op wat de uitdaging is voor de (nabije) toekomst. Sleutelspelers kwijten zich van hun taak. Het blijkt moeilijk hen van buitenaf daadwerkelijk tot een andere koers te bewegen, een structureel duurzame koers. Ze hebben hun eigen inzichten, werkwijzen en prioriteiten. De duurzaamheidsargumenten en steun “van buiten” zijn niet altijd overtuigend genoeg. Er zijn twijfels of het voorzien in kennis, informatie en instrumentarium (een ondersteunende van-buiten-naar-binnen strategie) de gangbare procesgang wel afdoende veranderen kan.

Ook werken professionele partijen, neem adviesbureaus, gemeentelijke diensten, bouwbedrijven, energie coördinatoren en docententeams regelmatig langs elkaar heen en soms zelfs tegen elkaar in. Er zijn vragen of de betrokken departementen wel voldoende in samenwerking mee schakelen en of systeembarrières niet gewoon te hardnekkig zijn en met meer aandacht, slagkracht en samenhang verbeterd moeten worden.

Er zijn ook vraagtekens bij de adequaatheid van het aanbod op de (bouw)markt, en wiens belangen daarmee nagestreefd worden. Ook wordt de open vraag gesteld of de praktijk van het verduurzamen van onderwijsgebouwen wel zo mooi is als de theorie suggereert. Een meer visionaire duurzaamheidsblik (blik op de langere termijn) verliest het nog vaak van de staande praktijken, ervaringen, mogelijkheden en behoeften. Er zijn daarom vragen bij schoolbesturen of het voor hen wel verstandig is aan de lange termijn (met risico’s, onzekerheden, veranderingen, gebrekkige garanties) de voorkeur te geven boven de veel zekerdere en hen bekende korte termijn praktijk

ntHoe nu verder?

Om opgedane ervaringen neer te slaan en cruciale lessen door te kunnen geven naar de toekomst is vanuit het Green Deal Scholen programma onder begeleiding van Henk Diepenmaat (tot voor kort verbonden aan Klimaatverbond Nederland) een eindverkenning opgesteld. Naast een uitgebreide verkenning van de bestaande praktijk worden ook aanbevelingen gedaan voor de toekomst. Hoe het programma verder kan gaan, is te lezen in de verschillende documenten onderaan deze pagina.

Minister Ollongren en de VNG riep onlangs gemeenten, basisscholen en marktpartijen nog op om mee te doen aan pilots die zorgen voor meer kennis over het succesvol aardgasvrij maken van scholen en het verbeteren van het binnenklimaat. Voor het programma was 5 miljoen euro beschikbaar. Gemeenten konden zich vervolgens samen met schoolbesturen aanmelden voor deelname aan een nieuw innovatieprogramma. Een stuurgroep met vertegenwoordigers van het ministerie van BZK, het ministerie van OCW, de VNG en PO-Raad zal binnenkort beoordelen welke projectvoorstellen kunnen meedoen aan de 10 pilots. Bij de afweging wordt onder meer rekening gehouden met de spreiding over het land en het type schoolgebouw.

Voor de 10 pilots is 3,5 miljoen euro beschikbaar. Dat is 350.000 euro per schoolgebouw. Daarnaast is er in totaal 1,5 miljoen euro beschikbaar voor begeleiding van de geselecteerde pilots en ontwerpvergoedingen voor deelnemende marktpartijen. De kenniscentra Platform31 en Ruimte–OK verzorgen in opdracht van het ministerie van BZK de uitvoering van het programma. 

ntDe ‘Ruggengraat’ als methode

In de Green Deal Scholen lag het accent nog sterk op het voorzien in kennis en informatie van buitenaf naar primaire spelers. Nu is het tijd de focus te verleggen van informeren van buitenaf naar drijfveren van binnenuit, en dit op verschillende lagen. De verkenning maakt gebruik van “De Ruggengraat”. Een manier van kijken en werken die Diepenmaat specifiek ontwikkeld heeft voor het realiseren van verbeteringen in complexe maatschappelijke spelersvelden.

ntDownloads rapportage ‘Ruggengraat voor het klimaat’

Deze verkenning en aanbevelingen zijn terug te vinden in het rapport ‘Ruggengraat voor het klimaat’ (incl. bijlagen). Deze zijn te downloaden via onderstaande links.

De volgende bijlagen zijn eveneens onderdelen van het rapport. Deze kunt u apart downloaden op A3 formaat (dit is beter leesbaar):

ntRol van Klimaatverbond Nederland

Klimaatverbond Nederland heeft in 2012 het initiatief genomen om energiebesparing in schoolgebouwen een flinke zet vooruit te geven. Dit heeft geleid tot 3,5 jaar ondersteuning van gemeenten en schoolbestuur binnen Green Deal Scholen.

In 2012 heeft Klimaatverbond Nederland de samenwerking gezocht met alle relevante partijen die betrokken zijn bij onderwijshuisvesting van zowel primair als voortgezet onderwijs. Vier ministeries (OCW, BZK, EZK en I&M) hebben eind 2014 een Green Deal ondertekend samen met de PO-Raad, VO-raad, VNG, Ruimte-OK en Klimaatverbond Nederland. Deze partijen zijn na ondertekening aan de slag gegaan om vanuit de vraag schoolbesturen en gemeenten te ondersteunen bij het verbeteren van de kwaliteit van hun schoolgebouwen. Zij werkten in de uitvoering samen met RVO, Platform31 en GGD-GHOR Nederland.