In de heetste week van dit jaar, half augustus, overleden in Nederland circa 500 mensen meer dan normaal. Het CBS schrijft die extra doden toe aan de hittegolf. De oversterfte vond vooral plaats in verpleeghuizen: daar lag de sterfte 37 procent hoger dan gemiddeld in de weken ervoor.

‘Dat bericht heeft nog geen rimpel veroorzaakt in de pers en de politiek’, reageert Madeleen Helmer, projectleider Klimaatadaptatie bij Klimaatverbond Nederland op de website van het Kennisportaal Ruimtelijke Adaptatie. ‘Onbegrijpelijk, want het gaat om vermijdbare sterfte.’

In Nederland spreken we van een hitteholf als het minstens vijf dagen warmer is dan 25 graden, waarvan drie dagen boven de 30 graden (zogeheten ‘tropische dagen’). Half augustus duurde de hittegolf dertien dagen, waaronder negen tropische dagen: een unicum in de geschiedenis. De oversterfte in deze periode lag iets hoger dan tijdens de hitteholf in 2019, maar lager dan tijdens de lange hittegolf in 2006.

Kwetsbare groep

De oversterfte in augustus 2020 hangt niet samen met corona, aldus het CBS: in de bewuste week registreerde het RIVM slechts een paar coronadoden. “Maar het gaat natuurlijk wel om diezelfde groep kwetsbare mensen”, stelt Helmer. “De coronamaatregelen hebben het er niet beter op gemaakt. Mensen gaan minder naar buiten en krijgen minder mantelzorg. Daarnaast zijn  verschillende adviezen rond ventilatie en airconditioning onduidelijk of moeilijk uitvoerbaar.”

De cijfers zijn een sterk signaal dat er extra aandacht moet komen voor deze risicogroep, aldus Helmer. Helemaal omdat we in de toekomst naar verwachting steeds meer met hitte te maken zullen krijgen. “Het is dus hoog tijd dat er echt goed wordt gekeken naar koelsystemen en andere maatregelen”, zegt ze. “En dan niet alleen achteraf, als we reconstrueren wat er is misgegaan. Nee, tijdens een hittegolf zou er realtime monitoring moeten plaatsvinden, zodat je veel meer informatie krijgt over de effecten van hitte én van maatregelen. We weten bijna niets.”

In het vervolg voorkomen

Helmer verbaast zich erover dat de cijfers van het CBS landelijk zo weinig aandacht hebben gekregen. “Terwijl het om honderden levens gaat”, zegt ze. “Dat is echt aanzienlijk. En dit had niet hoeven gebeuren. Met de juiste maatregelen is deze sterfte te vermijden en kan het welzijn van zoveel mensen verbeteren.” Ze pleit ervoor dat wordt uitgezocht wat er tijdens de hittegolf is gebeurd en wat er beter had gekund. “Niet als ‘blame game’, maar empathisch: de medewerkers in verpleeghuizen hebben het al zo zwaar. Moeten zij dit klimaatprobleem dan ook nog zelf oplossen? Laten we met zijn allen kijken hoe we dit in het vervolg kunnen voorkomen.”

Foto: Elien Dumon, Unsplash