Leden van de Coalitie Coöperatieve Warmte kwamen op woensdag 6 november samen in de Mondriaantoren bij het Amstelstation in Amsterdam. Deze productieve sessie leidde tot een uitbreiding van de coalitie en het vaststellen van drie heldere richtingen om de toekomst van coöperatieve warmte te faciliteren en te versnellen: governance, financieringsmodellen en processtandaarden.
De resultaten van de bijeenkomst dragen bij aan een warmtebod dat op korte termijn richting politiek Den Haag gaat. Dit bod ondersteunt de ambitie van de coalitie om 1000 warmtenetten te ontwikkelen waarbij bewoners (gedeeltelijk) eigenaar zijn.
Een helder doel voor de middag
Bij aanvang van de sessie schepte Natasja van den Berg, gespreksleider van de sessie, duidelijk de verwachting van de middag: het staat niet ter discussie óf de coöperatieve route een juiste richting is voor warmtenetten. Dit gegeven staat namelijk allang vast voor alle aanwezigen. Deze middag staat wel in het teken van de route richting die coöperatieve warmte.
Gerwin Verschuur van Energie Samen en Teun Bokhoven, voorzitter van TKI Urban Energy en voorzitter van Uitvoeringsoverleg Klimaatakkoord gebouwde omgeving, leidden vervolgens de sessie in. Zij gaven inzicht in de huidige status van coöperatieve warmte en wat de toekomstvisie is. Hieronder lees je meer.
Gerwin Verschuur over wat nodig is voor versnelling van de coöperatieve warmtenetten
- Wettelijke status: coöperatieve warmtenetten moeten binnen de wet duidelijk onderscheiden worden van commerciële netten. Deze specifieke status opent nieuwe deuren voor burgerinitiatieven.
- Kennisdeling: sinds 2018 delen koplopers in coöperatieve warmtenetten open source kennis. Deze voortdurende uitwisseling versnelt de ontwikkeling en maakt de coöperatieve route toegankelijker voor nieuwkomers.
- Financiering: sinds april 2024 stelt het Ontwikkelfonds Warmte tot 1 miljoen euro per initiatief beschikbaar voor coöperatieve projecten. Dit fonds helpt niet alleen projecten te slagen, maar ontwikkelt ook standaarden die toekomstige projecten vereenvoudigen.
- Praktische ondersteuning: ondersteuning is nodig voor de uitvoerders binnen coöperaties. Dankzij het ontwikkelfonds warmte is deze ondersteuning, aangeboden door organisaties zoals Buurtwarmte, steeds beter beschikbaar.
Teun Bokhoven is initiatiefnemer van het warmtebod en vertelt over hoe het vertrouwen in coöperatieve warmtenetten hersteld moet worden.
Hoewel de maatschappelijke kosten-batenanalyse van warmtenetten in het algemeen overwegend positief uitvalt, is er gebrek aan vertrouwen op diverse fronten. Consumenten zijn bezorgd dat de kosten voor warmtenetten hoger zullen zijn dan alternatieven. Gemeenten tonen terughoudendheid in het promoten van (coöperatieve) warmte-initiatieven. En private warmtebedrijven hebben, ondanks eerdere interesse, hun activiteiten teruggeschroefd omdat ze niet genoeg zeggenschap ervaren. Herstel van het vertrouwen is dus belangrijk om de ontwikkeling van warmtenetten weer aan te jagen.
Actie om het vertrouwen te herstellen
- Zekerheid op de lange termijn: zorg ervoor dat de eindgebruikers gegarandeerd niet minder, maar gelijkwaardige of zelfs betere service krijgen.
- Subsidies afstemmen: de diverse subsidies dienen beter op elkaar afgestemd te worden om efficiëntie te verhogen.
- Standaardisatie van processen: het is belangrijk om processen te standaardiseren, zodat nieuwe initiatieven aan het werk kunnen zonder steeds opnieuw het wiel uit te moeten vinden.
- Voorwaarden voor gemeenten: er moeten duidelijke voorwaarden aan (coöperatieve) warmtenetten worden gesteld zodat gemeenten weer vertrouwen krijgen.
- Timing en planning: nog dit jaar wil de coalitie de basis leggen voor de route naar warmtenetten. Deze gaat als leidraad dienen voor de warmteprogramma’s van gemeenten die eind 2026 gereed moeten zijn.
Aan de slag met drie werkrichtingen
De middag eindigde met een brainstorm over drie werkrichtingen waarmee de ontwikkeling van coöperatieve warmtenetten versneld kan worden:
- Governance
Duidelijkheid over hoe het zeggenschap over het warmtenet is georganiseerd. Is de coöperatie bijvoorbeeld volledig eigenaar of meerderheidsaandeelhouder? - Financieringsmodellen
Wat zijn mogelijke modellen? Is er aandeelhouderskapitaal nodig? Wel of geen subsidie? - Processtandaarden
Een gestandaardiseerde route waarmee een volwaardig coöperatieve warmtenet ontstaat.
Deelnemers deelden tijdens de brainstorm waardevolle inzichten vanuit verschillende perspectieven voor iedere werkrichting. Er ligt nu een goede basis waar de coalitie verder mee kan. Daarnaast is de coalitie uitgebreid met nieuwe organisaties. Het is nu aan de coalitie om de plannen verder uit te werken zodat het warmtebod richting Den Haag kan.
Wat nemen de deelnemers mee van de bijeenkomst?
Siward Zomer, voorzitter van Energie Samen
“Hier, vandaag, krijg je het gevoel dat mensen vooruit willen en denken in oplossingen. Dat is heel prettig. Vaak denkt iedereen dat de ontwikkeling van de warmtenetten stil staat. Maar deze hele markt ligt echt niet stil. Er lopen nu zelfs 25 projecten waarin nagedacht wordt over onder andere standaardisering van het proces en waarbij wijken feest vieren, omdat zij actief toewerken naar een warmtenet.”
Gerwin Verschuur van Energie Samen
“Deze dag was belangrijk, omdat we concreter worden op waar we ons nu op moeten richten. De ontwikkelagenda, die oplossingen biedt op het gebied van governance, financiering en processtandaarden, helpt hierbij. Uiteindelijk zal dit bewonersinitiatieven helpen om gemakkelijker de coöperatieve route te volgen.”
Brainstorm over een van de drie werkrichtingen
Natasja van den Berg in gesprek met deelnemers
*De Coalitie Coöperatieve Warmte bestaat uit Energie Samen, Klimaatverbond Nederland, Rabobank, Alliander, NWB Bank, ASN Bank, Triodos Bank, BNG, Cogas, BouwHulpGroep, Bouwend Nederland en Heijmans Infra Energie. Tijdens de bijeenkomst gaven diverse organisaties aan ook te willen aansluiten.