Terugblik: Samen bouwen aan coöperatieve warmte op 6 november

Leden van de Coalitie Coöperatieve Warmte kwamen op woensdag 6 november samen in de Mondriaantoren bij het Amstelstation in Amsterdam. Deze productieve sessie resulteerde in een uitbreiding van de coalitie en het vaststellen van drie heldere richtingen om de toekomst van coöperatieve warmte te faciliteren en te versnellen: governance, financieringsmodellen en processtandaarden.

De resultaten van de bijeenkomst dragen bij aan een warmtebod dat op korte termijn richting politiek Den Haag gaat. Dit bod ondersteunt de ambitie van de coalitie om 1000 warmtenetten te ontwikkelen waarbij bewoners (gedeeltelijk) eigenaar zijn.

Een helder doel voor de middag

Bij aanvang van de sessie schepte Natasja van den Berg, gespreksleider van de sessie, duidelijk de verwachting van de middag: het staat niet ter discussie óf de coöperatieve route een juiste richting is voor warmtenetten. Dit gegeven staat namelijk allang vast voor alle aanwezigen. Deze middag staat wel in het teken van de route richting die coöperatieve warmte.

Gerwin Verschuur van Energie Samen en Teun Bokhoven, voorzitter van TKI Urban Energy en voorzitter van Uitvoeringsoverleg Klimaatakkoord gebouwde omgeving, leidden vervolgens de sessie in. Zij gaven inzicht in de huidige status van coöperatieve warmte en wat de toekomstvisie is. Hieronder lees je meer.

Gerwin Verschuur over wat nodig is voor versnelling van de coöperatieve warmtenetten

1. Wettelijke status: coöperatieve warmtenetten moeten binnen de wet duidelijk onderscheiden worden van commerciële netten. Deze specifieke status opent nieuwe deuren voor burgerinitiatieven.
2. Kennisdeling: sinds 2018 delen koplopers in coöperatieve warmtenetten open source kennis. Deze voortdurende uitwisseling versnelt de ontwikkeling en maakt de coöperatieve route toegankelijker voor nieuwkomers.
3. Financiering: sinds april 2024 stelt het Ontwikkelfonds Warmte tot 1 miljoen euro per initiatief beschikbaar voor coöperatieve projecten. Dit fonds helpt niet alleen projecten te slagen, maar ontwikkelt ook standaarden die toekomstige projecten vereenvoudigen.
4. Praktische ondersteuning: ondersteuning is nodig voor de uitvoerders binnen coöperaties. Dankzij het ontwikkelfonds warmte is deze ondersteuning, aangeboden door organisaties zoals Buurtwarmte, steeds beter beschikbaar.

Teun Bokhoven is initiatiefnemer van een warmtealliantie 

Met de alliantie werkt Teun aan een gezamenlijk warmtebod waarmee het vertrouwen in warmtenetten hersteld kan worden. 

Hoewel de maatschappelijke kosten-batenanalyse van warmtenetten overwegend positief uitvalt, is er gebrek aan vertrouwen op diverse fronten. Consumenten zijn bezorgd dat de kosten voor warmtenetten hoger zullen zijn dan alternatieven. Gemeenten tonen terughoudendheid in het promoten van warmte-initiatieven. En private warmtebedrijven hebben, ondanks eerdere interesse, hun activiteiten teruggeschroefd omdat ze niet genoeg zeggenschap ervaren. Herstel van het vertrouwen is dus belangrijk. Een van de manieren om dit te doen is om de coöperatieve route meer ruimte te geven en te faciliteren. Daarom omarmt Teun Bokhoven de coöperatieve route als onderdeel van het warmtebod. Energie Samen zit in de kerngroep die het warmtebod voorbereid.

Vijf actielijnen om het vertrouwen te herstellen in warmtenetten

• Zekerheid van de betaalbaarheid op de lange termijn: zorg ervoor dat de eindgebruikers gegarandeerd gelijkwaardige of liever beter af zijn dan met alternatieven.
• Subsidies bundelen: de diverse subsidies voor bronnen, netwerken en woningverduurzaming dienen beter op elkaar aan te sluiten om warmteprojecten te realiseren.
• Standaardisatie van processen: het is belangrijk om processen te standaardiseren, om kosten en risico-opslagen te verlagen en de doorlooptijd te verkorten.
• Bereidheid van gemeenten om warmtenetten in warmteprogramma's op te nemen: er moet zicht komen op een realistische omvang van woningen die aangesloten kunnen worden op een warmtenet.
• Bereidheid van bewonersinitiatieven om warmtenetten te ontwikkelen: er moet zicht komen op hoeveel woningen op een coöperatief warmtenet aangesloten kunnen worden.

Timing en planning

Nog dit jaar wil de warmtealliantie het warmtebod afronden en begin 2025 aanbieden aan de ministeries en het kabinet.

Aan de slag met drie werkrichtingen 

De middag eindigde met een brainstorm over drie werkrichtingen waarmee de ontwikkeling van specifiek coöperatieve warmtenetten versneld kan worden, en die Energie Samen ook in het warmtebod van de coöperatieve route kan opnemen

1. Governancemodellen
   Duidelijkheid over hoe het zeggenschap over het warmtenet is georganiseerd. Is de coöperatie bijvoorbeeld volledig eigenaar of meerderheidsaandeelhouder?
2. Financieringsmodellen
   Wat zijn mogelijke modellen voor de financiering van coöperatieve warmteprojecten met vreemd vermogen en eigen vermogen?
3. Processtandaarden
   Een gestandaardiseerde route waarmee een volwaardig coöperatieve warmtenet ontstaat.

De middag leverde veel op. Deelnemers deelden ten eerste waardevolle inzichten vanuit verschillende perspectieven voor iedere werkrichting. Er ligt nu een goede basis waar de coalitie verder mee kan. Daarnaast is de coalitie uitgebreid met nieuwe organisaties. Het is nu aan de coalitie om de plannen verder uit te werken zodat het warmtebod richting Den Haag kan.

Wat nemen de deelnemers mee van de bijeenkomst?

Brainstorm over een van de drie werkrichtingen

Natasja van den Berg in gesprek met deelnemers

Klik hier voor de aantekeningen van de deelgroepen gemaakt tijdens de sessie. 

*De Coalitie Coöperatieve Warmte bestaat uit Energie Samen, Klimaatverbond Nederland, Rabobank, Alliander, NWB Bank, ASN Bank, Triodos Bank, BNG, Cogas, BouwHulpGroep, Bouwend Nederland en Heijmans Infra Energie. Tijdens de bijeenkomst gaven diverse organisaties aan ook te willen aansluiten.