Verhalen van (ver)bondgenoten > Provincie Utrecht
Hoe provincie Utrecht met een CO2-prijs van
€ 875,- de nieuwe standaard zette
Provincie Utrecht stelde in 2023 de CO2-prijs vast op
€ 875,- per ton uitstoot, een significante verhoging van de eerdere € 80,- die gebaseerd was op verouderde scenario’s van vóór het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015. Volgens beleidsadviseur Alexander Heusschen was de oude prijs niet meer realistisch. Om een actuele CO2-prijs te bepalen, werd samengewerkt met Klimaatverbond Nederland. We spraken met Alexander over hoe hij de samenwerking ervaarde en wat het zijn provincie opleverde.
"Maatschappelijke CO2-beprijzing: niemand wist wat het was, niemand paste het toe. Provincie Utrecht koos er wel voor. En dat was nooit zonder Klimaatverbond gelukt. Ik ben er trots op dat we dat voor elkaar gekregen hebben."
Wat is CO2-beprijzing binnen overheden?
Uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen zorgt voor schade. Door die schade te vertalen naar een CO2-prijs worden investeringen met lage CO2-emissies goedkoper.
Interne CO2-beprijzing kan bijvoorbeeld een rol spelen bij aanbestedingen of kosten-batenanalyses. Als een CO2-prijs onderdeel wordt van de totaalprijs van iets – de aanleg van nieuwe fietspaden bijvoorbeeld – wegen we de impact op het klimaat mee in onze besluiten. Het wordt hiermee gemakkelijker en laagdrempeliger om een maatschappelijk verantwoord beleid te voeren.
De persoonlijke ambitie van Alexander
Bij de provincie Utrecht verscheen het eerste adviesrapport over CO2-beprijzing in januari 2023. Een sterke onderbouwing van de nieuwe prijs was een vereiste gezien de grote aandacht voor het onderwerp en het toekomstproof maken van de rekenwijze. Alexander: “Een goede argumentatie helpt ook bij onze pogingen om de nieuwe CO2-prijs binnen en buiten de provincie navolging te geven. Dat mag je gerust een persoonlijke ambitie van mij noemen.”
Om die ambitie vorm te geven, vond Alexander in Klimaatverbond de ideale partner. “Maatschappelijke CO2-beprijzing: niemand wist wat het was, niemand paste het toe. Provincie Utrecht koos er wel voor. En dat was nooit zonder Klimaatverbond gelukt. Ik ben er trots op dat we dat voor elkaar gekregen hebben.”
Hoe de samenwerking begon
De samenwerking begon met een uitgebreide onderzoeksfase die uitmondde in een stevige CO2-prijs. Het team van Klimaatverbond dook hiervoor de literatuur in, ging in gesprek met collega’s bij de provincie en activeerde hun netwerk. Alexander nam ondertussen het voortouw binnen de provincie Utrecht door presentaties over CO2-beprijzing te geven. Hij wist niet alleen collega’s bij het project te betrekken, maar bracht ook buitenshuis een hoop waardevolle kennis bij elkaar.
Alle gezamenlijke inzichten leverden uiteindelijk een eerlijke CO2-prijs op van € 875,- per ton uitstoot. Deze mijlpaal – in januari 2023 – werd direct gedeeld via een persbericht. Met steun van de gedeputeerde die het prijsniveau bij Provinciale Staten moest verdedigen. Alexander: “Dat was een spannend moment. Vijf minuten na het persbericht kregen we het eerste belletje met vragen, en de telefoon bleef rinkelen. Kennelijk was deze publicatie nodig.”
Bekijk het rapport over CO2-beprijzing
Rekening houden met de Toekomst: Afwegingskader voor CO2e in provinciaal beleid.
Naar het rapport >
Wat leverde de nieuwe CO2-prijs jullie als provincie op?
“Wij hebben ons als provincie op de kaart gezet, veel mensen vinden ons nu op dit onderwerp. Dit werkt voor iedereen binnen de provincie – de gedeputeerden én Provinciale Staten – als een steun in de rug en geeft ons werk een stimulans voor de volgende fase.”
“Daarbij hebben we nu een middel in handen waarmee we niet alleen onze maatschappelijke impact kunnen berekenen, maar als organisatie ook vroeg in het proces strategische beslissingen kunnen nemen. Dat we dit nu kunnen op basis van de klimaatimpact en broeikasgasuitstoot, en bovendien op een kwantitatieve manier, zie ik als een waardevolle toevoeging aan het ‘wapenarsenaal’ van beleidsmakers en beslissers.”
Hoe verliep de samenwerking met Klimaatverbond?
“Klimaatverbond bleek voor ons een gelijkwaardige partner. We konden vrij praten over nieuwe ideeën. Wel op het scherpst van de snede, maar zonder de meter die op de achtergrond loopt. Dit gaf ons de ruimte om meer te doen dan we als provincie gewend waren. Daar zit voor mij echt de meerwaarde ten opzichte van sommige commerciële partijen.”
“Jullie fungeren voor mij ook als een vraagbaak die ik graag raadpleeg voor informatie over hoe andere organisaties iets aanpakken en als handige bron voor praktijkvoorbeelden.”
"Klimaatverbond bleek voor ons een gelijkwaardige partner. We konden vrij praten over nieuwe ideeën. Wel op het scherpst van de snede, maar zonder de meter die op de achtergrond loopt. […] Daar zit voor mij echt de meerwaarde ten opzichte van sommige commerciële partijen."
"Ik zie graag dat dit [kennis over klimaatverandering binnen de provincie] naar een hoger niveau wordt getild. Daarin biedt Klimaatverbond onmisbare steun. Jullie helpen ons het onderwerp op de agenda te krijgen, anderen te overtuigen, en vooral in het tastbaar maken van abstracte theorieën."
Strategische denker
Vanuit zijn strategische aanpak schakelde Alexander ons ook in.
“Klimaatmitigatie kan soms te simplistisch worden benaderd. Zo merk ik bijvoorbeeld dat het écht doorgronden van de maatschappelijke effecten van de uitstoot van broeikasgassen en klimaatverandering over het algemeen lastige materie is. Dat geldt ook voor mij. Ik zie graag dat dit naar een hoger niveau wordt getild en daarin biedt Klimaatverbond onmisbare steun. Jullie helpen ons het onderwerp op de agenda te krijgen, anderen te overtuigen, en vooral in het tastbaar maken van abstracte theorieën.”
Hoe nu verder?
“We werken nu samen aan een projectplan dat als doel heeft om die € 875,- binnen zoveel mogelijk beleidsvelden toe te passen. Nu gebeurt dit vooral in de mobiliteitshoek, via maatschappelijke kosten-batenanalyses (mkba’s) voor bijvoorbeeld de aanleg van wegen en bruggen. We denken nu aan projecten die met een schaduwadministratie de effecten op het klimaat zichtbaar maken en waarbij de CO2-prijs een rol gaat spelen in beleidsbeslissingen. Dit zal CO2-beprijzing tastbaarder maken voor alle afdelingen.”
Wat is jouw drijfveer om deze vernieuwing aan te jagen?
“Als ambtenaar en zeker als beleidsmaker heb je invloed op je leefomgeving. Utrecht zet in op een gezonde en veilige leefomgeving en ik geloof dat ik daar vanuit mijn positie aan kan bijdragen.”
“Bovendien denk ik dat beleidsinnovatie, of systeemverandering, nodig is voor het bereiken van de klimaatdoelen. Naar mijn mening hoppen we nu nog vaak van standaardaanbesteding naar standaardaanbesteding; het is zaak dat we daarin meer creativiteit aan de dag gaan leggen als provincie.”
Tot slot, kreeg je veel bijval in je initiatief voor een nieuwe CO2-prijs?
“Er wordt altijd gezegd: als je een transitie op gang wilt brengen moet je draagvlak hebben, en het moet betaalbaar zijn. Maar je moet juist lef hebben en dat ook tonen. De ambtenaren die hierin voorlopen worden ook weleens ‘scharrelambtenaren’ genoemd. Of ik eronder val weet ik niet. Ik probeer gewoon dingen op een andere manier te doen dan de manier waarop we het al jaren doen.”
Ingrid van Klimaatverbond
Contact met Klimaatverbond
Meer weten over onze rol, een partnerschap of lidmaatschap? Neem vrijblijvend contact op:
- Tel: 088-0238900
- E-mail: info@klimaatverbond.nl
08:30 – 16:30 uur (ma. t/m vr.)