Hitte is volgens het PBL het meest urgente klimaatrisico van Nederland. Op 2 juni, Heat Action Day, presenteerden de drie ministeries van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de Hitte aanpak 2025. Deze publicatie is een belangrijke mijlpaal, want het is het eerste integrale beleidsstuk van het Rijk over hitte. Het is ook een erkenning en deels omarming van de hitteadaptatie-aanpak en route die Klimaatverbond Nederland de afgelopen jaar in samenwerking met haar vele hittepartners heeft ontwikkeld en gepromoot. Dit belangrijke werk is mede mogelijk gemaakt door onze leden, waarvoor onze dank.

In deze reactie op de Hitte aanpak 2025 informeren we je over de ingezette route en doen we een concrete oproep aan gemeenten en provincies om drie belangrijke stappen te zetten:

1. Ontwikkel of versterk je lokaal hitteplan en een integrale aanpak voor hitte

Van de 342 Nederlandse gemeenten hebben er momenteel 90 een lokaal hitteplan. Het kabinet streeft naar een verdubbeling hiervan in 2028. Maak daarom ook jouw hitteplan én verbreed je hitteaanpak met een integraal actieplan hitte op basis van de Menukaart Hitte. Dit bewezen instrument helpt gemeenten prioriteiten te stellen en tot een gerichte uitvoeringsagenda voor hitteadaptatie te komen.

2. Sluit je organisatie aan bij de Community of Practice Hitte

Attendeer je ambtenaren op de Community of Practice Hitte met deelnemers uit ruim vijftig gemeenten en provincies. Hier delen zij concrete ervaringen en bewezen best practices voor effectieve hitteadaptatie.
Aanmelden kan per e-mail naar hitte@samenklimaatbestendig.nl.

3. Versterk ons pleidooi voor uitvoeringsbudget bij het Rijk

Voor een effectieve integrale aanpak is in de komende vijf jaar €25-50 miljoen rijksbudget voor hitteadaptatie noodzakelijk. De Hitte aanpak 2025 moet nu uit bestaande middelen worden gefinancierd. Je steun aan ons pleidooi voor dit uitvoeringsbudget bij je Haagse contacten helpt de hittebestendigheid van Nederland versnellen.

Aanpak Hitte 2025

Nederland wordt steeds warmer. Het aantal tropische dagen (>30 °C) is de afgelopen dertig jaar meer dan verdubbeld en de extremiteit van hittegolven neemt in de toekomst verder toe. Dit leidt niet alleen tot hittedoden, maar ook tot verminderde arbeidsproductiviteit, nachtrust en gezondheid, met name van kwetsbare inwoners. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) benoemt hitte daarom als urgent klimaatrisico met grote impact.

Hitte aanpak 2025 heeft als doel om vanuit het Rijk tot één visie te komen op de hitteopgave. De focus ligt hierbij op de gevolgen van hitte voor mensen in de gebouwde omgeving. In de Hitte aanpak 2025 beschrijft het Rijk wat zij en maatschappelijke partners doen om de gevolgen van aanhoudende extreme hitte te beperken. De aanpak richt zich voor de korte termijn op concrete acties die bijdragen aan een gezonde leefomgeving voor mensen in de gebouwde omgeving. Voor de lange termijn is het doel om het aantal mensen dat door hitte vroegtijdig overlijdt, in 2050 te halveren ten opzichte van nu. De langetermijnaanpak voor hitte wordt onderdeel van de nieuwe Nationale Klimaatadaptatiestrategie die volgend jaar uitkomt (NAS '26).

Gebied, Gebouw, Gezondheid en Calamiteiten

De Hitte aanpak 2025 is opgebouwd volgens de themalijnen gebied, gebouw, gezondheid – een indeling die Klimaatverbond Nederland in 2020 introduceerde om richting te geven aan de breedte van hitteadaptatie. De vierde themalijn is ‘Calamiteiten’. Hier vragen we sinds 2022 aandacht voor (‘Code Rood voor hitte’), onder andere via webinars (waarnaar in de aanpak ook concreet wordt verwezen), een handreiking voor een table-top oefening en de media (Volkskrant).

Ook in de andere themalijnen zijn onze inspanningen zichtbaar.

  • Onder de themalijn ‘Gebied’ koppelt de Hitte aanpak 2025 de stresstesten en risicodialogen van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie (DPRA) aan de Menukaart Hitte. Deze is medeontwikkeld door Klimaatverbond in opdracht van RVO en BZK en bedoeld voor gemeenten om tot een uitvoeringsagenda voor hitte te komen.
  • Onder het thema ‘Gezondheid’ stelt het beleidsdocument dat het aantal gemeenten met een lokaal hitteplan verdubbeld moet worden (van de huidige 90 naar 180 in 2028). Het was Klimaatverbond dat vanaf 2014 het belang van lokale hitteplannen agendeerde vanwege de decentralisatie van de zorg. In 2019 schreven we mee aan een handreiking voor lokale hitteplannen (2019), die op dit moment wordt geactualiseerd.
  • Daarnaast zijn we verheugd dat onder het thema ‘Gebouw’, met het oog op de toenemende koeltebehoefte in de zomer, gesteld wordt dat niet meer alleen gesproken moet worden over de warmtetransitie maar structureel over de warmte- én koudetransitie. Klimaatverbond pleit hier al sinds 2019 voor.

Hittenetwerk

Tot slot is de Hitte aanpak 2025 een erkenning van het brede hittenetwerk. De afgelopen jaren bouwden we dit netwerk op via de Community of Practice Hitte in samenwerking met onder andere Samen Klimaatbestendig. Inmiddels bestaat het hittenetwerk uit meer dan vijftig gemeenten en provincies, een groot aantal onderzoekers van verschillende kennisinstellingen, GGD’en, veiligheidsregio’s, adviesbureaus, en andere organisaties. Daarnaast richtten we in 2021 samen met de Groene Huisvesters de Hittegroep op die inmiddels uit meer dan 35 woningcorporaties bestaat.

Klimaatverbond Nederland heeft met het hittenetwerk via de ‘Route Hitteadaptatie 2030’ en rondetafelsessies input kunnen leveren voor de Hitte aanpak 2025. De betrokken ministeries geven aan het netwerk actief te willen ondersteunen en jaarlijks fysiek bijeen te brengen om verdere actie, kennisdeling en samenwerking te stimuleren.

Helaas is onze aanbeveling om een budget van €25-50 miljoen beschikbaar te stellen voor een versnelde, integrale aanpak van hitterisico’s en hittebestendigheid robuuster te maken (zie Route Hitteadaptatie 2030) niet overgenomen. Ons valt een onevenwichtige verdeling valt op: jaarlijks wordt meer dan een miljard geïnvesteerd in waterveiligheid en vorig jaar is €70 miljoen gereserveerd voor het voorkomen en beperken van natuurbranden. De Hitte aanpak 2025 is daarentegen budgetneutraal en moet gefinancierd worden uit lopende programma’s. Onze zorg is dat bestaande middelen onvoldoende zijn om de integrale aanpak van hitterisico’s te versnellen en hittebestendigheid voldoende robuust te maken. Dit blijkt ook uit de consultatie die we voor Route Hitteadaptatie 2030 hebben gedaan.

Hoe verder

Klimaatverbond is blij met Hitte aanpak 2025 als een belangrijke stap vooruit richting een hittebestendig Nederland. Maar het gebrek aan uitvoeringsbudget is zorgelijk. Ook schuurt het dat we de omvang van de impact van hitte nog zo summier en traag in beeld hebben.

Pas nu, zes jaar na dato, wordt via de recent gepubliceerde evaluatie van het Nationaal Hitteplan duidelijk dat het hitterecord van 25 juli 2019, toen in Nederland voor het eerst de 40°C werd overschreden, leidde tot bijna 150 extra sterfgevallen. Daarnaast blijven nieuwe inzichten komen over de breedte van het hitterisico, van de interactie met pollen tot de impact van hitte op mensen met psychische aandoeningen. Voor onszelf beschouwen we het document daarom als een extra aanmoediging om door te gaan op de ingeslagen weg.

Klimaatverbond blijft werken aan het verstevigen van hitteadaptatie vanuit gebied, gebouw, gezondheid en calamiteiten, in samenwerking met al onze partners. Dat het rijksdocument onze aanpak en visie onderstreept, helpt ons om onze netwerken en activiteiten nog verder uit te breiden en te verstevigen en onze leden te ondersteunen bij het realiseren van een hittebestendige stad of dorp.

Concreet vragen we je als bestuurder van een gemeente of provincie om:

  • Aan de slag te gaan met het (door)ontwikkelen van een lokaal hitteplan en een integrale aanpak voor hitte, op basis van de Menukaart Hitte. Ook als je gemeente hier al mee aan de slag is, vragen we aandacht voor het belang van het doorontwikkelen en verankeren hiervan.
  • Daarnaast moedigen we je gemeente of provincie aan om – voor zover je dat nog niet bent – deel te nemen aan de Community of Practice Hitte om elkaar en het Nederlands hittebeleid te blijven voeden.

Voor meer informatie kun je contact opnemen met hitteadaptatie@klimaatverbond.nl.

Een overzicht van genoemde documenten in het artikel

Klik op de titel of afbeelding om het document of de website te bezoeken.