Energiedienstenorganisaties

De samenlevingsroute en de maatschappelijke energiedienstenorganisatie

De wijkgerichte energietransitie vraagt, zo denken wij, om een niet eerder vertoonde ‘samenlevingsroute’. In deze route raken overheid, markt en bewoners met elkaar verbonden in één organisatie, waar iedere partij een gelijkwaardige en elkaar aanvullende rol heeft. Deze ‘maatschappelijke energiedienstenorganisatie’ neemt, als intermediair, de plaats in tussen het publieke en private belang en tussen het individuele en collectieve belang.

Binnen de wijk treedt deze organisatie dan op als ontzorgende en ondersteunende partij voor bewoners(initiatieven), aannemers, installateurs, de gemeente, de netbeheerder, energieleveranciers en financiers. Op regionaal en landelijk niveau kan een energiedienstenorganisatie fungeren als verzamelplatform voor de wijkgerichte energietransitie. Ze fungeert als verzamelplek voor kennis, als financieringsvehikel, als ondersteuner van lokale (wijk)processen en als motor voor procesvernieuwing.

Een maatschappelijke energiedienstenorganisatie is dus meer dan een projectorganisatie die ad hoc taken uitvoert. De wijktransitie is immers een langjarig proces waarin allerlei mensen, groepen en projecten samenkomen. Iedere woning, straat, wijk en gemeente vraagt om een weer een nieuwe serie afwegingen en keuzes. En die afwegingen en keuzes gaan over energie, maar ook over veiligheid, armoede, leefbaarheid, gezondheid, klimaatadaptatie, werkgelegenheid, bereikbaarheid, betaalbaarheid en voorzieningen in de wijk.

Al deze zaken en thema’s samen vormen een brede en grote maatschappelijke opgave. Een maatschappelijke energiedienstenorganisatie maakt het verbinden van de thema’s, uitdagingen, kennis en de verschillende groepen in de samenleving mogelijk.

Wat is een (maatschappelijke) ESCo?

Een energiedienstenbedrijf (ook wel ESCo, Energy Service Company afgekort), is een bedrijfsmatige uitwerking van bovengenoemde energiedienstenorganisatie. In ons programma kiezen we specifiek voor een maatschappelijke ESCo (M-ESCo). Hier hoort een aantal uitgangspunten bij. Eén van die uitgangspunten is dat iedereen mee moet kunnen doen, ook de mensen zonder eigen vermogen of mogelijkheid tot lening. Daarnaast gaat het bij een M-ESCo ook om het creëren van lokale werkgelegenheid en sociale impact en het meenemen van meekoppelkansen in de wijk. Tevens gaat het niet alleen over het verduurzamen van woningen, maar ook over gezondheid, levensloopbestendigheid, circulariteit en duurzaam bouwen.

Bij een M-ESCo gaan we uit van de coöperatieve principes waarin eigenaarschap en zeggenschap op democratische wijze wordt geregeld. Dit heeft gevolgen voor de financiering en rollen van verschillende partijen in de uitvoering van het werk en het financieren. Er is sprake van een samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en bewoners  Dit betekent dat er goed wordt gekeken naar de maatschappelijke kosten en baten, verdeling van risico’s en allocatie van rendementen. Eerder gaven wij een webinar over ESCo’s, waarin we meer vertelden over definities en uitgangspunten.

Welke andere uitgangspunten en doelstellingen zijn er?

Zoals in de tab ‘De praktijk’ valt te lezen, zijn er al veel energiedienstenbedrijven en -organisaties actief in Nederland, zij het in ontwikkeling of reeds in bedrijf. Deze ESCo’s hanteren verschillende uitgangspunten en doelstellingen, zoals:

• De energiedoelstelling. Zo heeft ThuisBaas het doel om de huizen in één klap energieneutraal te maken, terwijl bijvoorbeeld het Woningabonnement (WOAB) dat niet als doel heeft. Zij gaat vooral uit van wat de klant wil, waarbij energieneutraliteit een optie is, maar geen doel op zich. In ons programma hebben we CO₂-neutraliteit als uitgangspunt genomen;
• De schaal. Sommige energiedienstenbedrijven zijn gericht op individuele woningeigenaren. Voorbeelden hiervan zijn ThuisBaas en het WOAB. Andere ESCo’s focussen zich meer op groepen woningen of buurten, zoals Transform en het Energiedienstenbedrijf Gooi en Vechtstreek;
• De financiering en winst. Er zijn energiedienstenbedrijven met een winstoogmerk en externe investeerders, zoals het WOAB, en ESCo’s met particuliere investeringen zonder winstoogmerk, zoals Thuisbaas. Er zijn ook ESCo’s waar de lokale of regionale overheden (deels) garant staan en streven naar een revolverend systeem, zoals in het Energiedienstenbedrijf Gooi en Vechtstreek en Transform.